Кыргызстандын 94% аймагын тоолор түзөт. Бул жерде укмуштуудай аска-зоолор, мөңгүлөр жана тоо кыркалары көп. Ал эми альпинизм менен жыл бою машыгууга болот.

Ала-Арча 50-жылдары эле альпинисттер үчүн Кавказдан кийинки экинчи маанилүү жерге айланды. Ал эми бүгүнкү күндө Ала-Арча тоо лагери башталгыч жана тажрыйбалуу альпинисттер арасында эң белгилүү жайлардын бири. Бул жерде ар кайсы өлкөнүн альпинисттери жыл бою саякатташат. Мунун баары бул жерде эки шарт ийгиликтүү айкалышкандыктан – лагерден жөө басуу аркылуу каалаган деңгээлдеги инфраструктуранын жана тоо каттамдарына жетүүгө мүмкүн болгондугу.
Бишкектен 40 чакырым автоунаа жолу менен жүрүп, андан ары 6 чакырым жөө жүрсөң эле, керектүү жерге жетесиң.

Чоң тоолорго чыгууну каалагандар үчүн бизде 3 жети миңдик бар – Ленин чокусу (7134 м), Жеңиш чокусу (7439 м) жана Хан-Теңири чокусу (7010 м). Ленин чокусу альпинизмге чыгуу үчүн дүйнөдөгү эң жеткиликтүү жети миңдик чокулардын бири, популярдуулугу боюнча дүйнөлүк беш чокулардын бири, ал эми анын базалык лагери – Ачык-Таш – чокулардын арасында инфраструктуралык жеткиликтүүлүгү жагынан эң ыңгайлуу бийиктик болуп саналат. Мына ушул себептен Ленин чокусуна чыгуу башталгыч альпинисттер арасында абдан популярдуу.

"Эмне үчүн муну кылып жатасыңар?" - бул альпинисттерге эң көп берилген суроо болсо керек. Көрүнүктүү альпинист Анатолий Букреев: “Тоолор менин амбициямды канааттандырган стадиондор эмес, алар мен динди карманган соборлор” деп айткан.

Альпинизм – бул экстремалдуу спорт эмес, жашоо образы. Ал адреналин менен эмес, ар бир адам башынан өткөргөн процесс менен өзүнө тартат, анда байкатпай куулук кылганга, алдаганга болбойт. Валерий Шматковдун ырында абдан так ырдалган:

"Тоолордо ички дүйнөбүз өзү эле ачылат,

Бизден сырткары, бирок башкалардын көз алдында"

Экстремалдуу кырдаалда маскаларга – жасалмалуулукка убакыт жок, эч нерсени жашыра албайсың. Анда адамдын мүнөзү алаканга салгандай көрүнүп турат. Тоолордо альпинист биринчи кезекте өзүн тааныйт, өзүн өтө кыска убакыттын ичинде башка өңүттө тааный алат. Учурдагы “түшүнгөндүк” деген сөз бийиктикке чыгуунун ажырагыс бөлүгү болуп эсептелет, анткени андан жашоо көз каранды.

Аскага чыгууну тездетилген режимдеги жашоонун демо версиясы деп атоого болот. Сизде максат бар, ага жетүү үчүн өнөктөш, команда издеп жатасыз. Ал эми бул альпинисттер айткандай, интимдик процесс. Сиз өнөктөшүңүзгө ишенип, жашооңуздагы эң оор кырдаалдарда ага таянасыз. А эгер шаар турмушунда кичинекей калп оңой эле унутулуп калса, тоодо аны жашыра албайсыз жана ал өлүмгө алып келиши мүмкүн.

Бирок, "өзүңүздүн" адамыңызды тапканыңызда, ар бир бийиктикке чыгуу өзүнчө бир жашоого айланат. А сизди болсо сулуулук, тоонун жагымдуу абасы, жаныңызда жан дүйнөңүзгө жакын, максаттары да бир адамдар курчап алат.

Альпинизм разряддык талаптар

Эркектер жана аялдар

КЫРГЫЗ РЕСПУБЛИКАСЫНЫН ЭМГЕК СИҢИРГЕН СПОРТ ЧЕБЕРИ
Кыргыз Республикасынын Альпинизм жана Аскага Чыгуу федерациясынын сунушу боюнча Кыргыз Республикасында альпинизмди жана аскага чыгууну өнүктүрүүгө кошкон зор салымы үчүн, ошондой эле «Q-14» программасын ишке ашыруу (бардык 14 сегиз миң бийиктикти багындыруу) же «Кышкы Ак Илбирс» наамын алгандыгы үчүн.


КЫРГЫЗ РЕСПУБЛИКАСЫНЫН ЭЛ АРАЛЫК КЛАССТАГЫ СПОРТ ЧЕБЕРИ
Командалар КТРдин 5Б-6-маршруттарынан өтүү шарты менен 5 мамлекеттен кем эмес командалар катышкан эл аралык мелдештерде 1-орунду алуу.


КЫРГЫЗ РЕСПУБЛИКАСЫНЫН СПОРТ ЧЕБЕРИ
Орундарга ээ болуу:

• Республиканын чемпионатында 5Б – 6 КТР маршруту боюнча өткөн командалардын шартында 1-орун;
• же 5Б – 6 КТР маршруттарынан өткөн командалар 3төн кем эмес өлкөнүн командалары катышкан эл аралык мелдештерде 1-3-орун;

ошондой эле чокуларга чыгуу:

• эркектер: 6А – 1, 6Б – 1;
• аялдар: 5Б – 1, 6А – 1.

СПОРТ ЧЕБЕРЛИГИНЕ ТАЛАПКЕР
"Ак-Илбирс" программасын аткаруу (жабык 1-спорт разрядынын шарты менен) же бийиктикти багындыруу:

• эркектер: 5А – 1, 5Ар – 1, 5Ад – 1, 5Б – 2, 6А – 1;
• аялдар: 5А – 1, 5Ад – 1, 5Б – 1.

I РАЗРЯД:

• СС программасы боюнча окуу курсунан өтүү;
• Жуптардын өздөрүн куткаруулары (эки адамдан турган командада биринчи көтөрүлүү алдындагы сыноо);
• Кыйынчылыктын 5А категориясына чыгуу үчүн экзамен тапшыруу;
• Бийиктикке чыгуу:

эркектер: 4А – 1, 4Аз – 1, 4Ар – 1, 4Ад – 1, 4Б – 2, 5А – 1;
аялдар: 4А – 3, 4Б – 2, 5А – 1, 3Ар – 1.


II РАЗРЯД

• СП-1, СП-2 программалары боюнча окуу курсунан өтүү;
• Медицина (лекциялардын курсу, зачёт);
• Чакан топто куткаруу (зачёт);
• Чыгуу: 3А – 3, 3Б – 2, 2А(же 2Б)р – 1.

III РАЗРЯД

• НП-2 программасы боюнча окуу курсу;
• Колдогу каражаттардын жардамы менен куткаруу (зачёт).
• Чыгуу: 1В - 1, 2А - 2, 2Б - 1+1 контролдук (2В өз алдынча машыгуу жана альпинизм маршруту, инструктор катардагы катышуучу катары катышат).

НААМ (ТӨШ БЕЛГИ) «Кыргызстандын альпинисти»

• НП-1 программасы боюнча окуу курсу;
• Чыгуу: 1Б – 1.

Эскертүү:
"КТР" – кыйынчылык категориясы.
"D" – экиден чыгуу.
"С" - инструкторсуз, өз алдынча көтөрүлүү.
"З" – кышкы.
"НП" – баштапкы даярдык.
"СП" – спорттук даярдык.
"СС" – спорттук өркүндөтүү.

Разряддык талаптарды аткаруу үчүн шарттар

1. Спорттук наамдарды жана наамдарды ыйгаруу үчүн КТВГга кирген маршруттар гана кабыл алынат, мында аскага чыгуулар катталган иш-чаралардын алкагында жасалган жана "Тоого чыгуунун эрежелери" сакталышы зарыл.

2. Эгерде КТВГда маршруттар бир пунктка бириктирилсе, эсепке спорттук разряддарды жана наамдарды чегерүүнүн бирөөсү кабыл алынат.

3. Категорияны ырастоо үчүн кийинки эки жылдын ичинде төмөнкү кыйынчылык категорияларынан өтүү:
КМС – 5Б; I разряд – 4Б; II разряд – 3Б; III разряд – 2Б.

4. "Тоого чыгуунун эрежелерин" бузуу менен жасалган чыгуулар, соло-чыгуулар эсепке алынбайт.

Ски-альпинизм тез өнүгүп келе жаткан кышкы спорттун түрү. Бул өзгөчө Европада популярдуу, бирок акыркы жылдары лыжа менен альпинизм профессионалдык да, ышкыбоздук да деңгээлде дүйнө жүзүндө популярдуу болуп баратат.

Милан 2026 программасына ски-альпинизмин киргизүү төмөнкүлөрдү билдирет:

+ беш жаңы медалдык мелдеш: эки эркектер арасындагы мелдеш (спринт/жеке), эки аялдар арасындагы мелдеш (спринт/жеке) жана бир аралаш эстафета.

+ жалпы 2900 адамдык квотанын алкагында (24 эркек/24 аял) 48 спортчуга квота.

Биздин федерация Кыргызстанда ски-альпинизмин өнүктүрүүнү пландап жатат. Мындагы максаттардын бири – спортчуларды кышкы Олимпиадага даярдоо болуп эсептелет.